Türkmenistanda Hazar deňziniň suwotularyndan biogoşundylar almagyň tehnologiýasy ygtyýarlandyryldy

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Intellektual eýeçilik boýunça döwlet gullugy Hazar deňziniň gyzylymtyl-goňur we gögümtil-ýaşyl öwüsýän suwotularyndan ýod hem-de polisaharidleri almagyň tehnologiýasyna awtorlyk hukugyny bellige aldy. Bu işläp taýýarlama gymmatly bioişjeň we derman serişdelerini öndürmek üçin mümkinçilikleri açýar.

Tehnologiýa Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Halkara ylmy-tehnologiýa parkynyň biotehnologiýalar barlaghanasynyň hünärmenleri – A.Rahmanowa, D.Gadamow we A.Aşyrowa tarapyndan döredildi. Olaryň işleri hakyky «saglyk önümçiligi» bolan gyzylymtyl-goňur suwotularyň özboluşly häsiýetlerine esaslanandyr.

Hazar deňziniň (Phaeophyceae) suwotulary hem-de gögümtil-ýaşyl (Cyanobacteria) suwotular ekoulgamda möhüm orun eýeleýär we özleriniň baý düzümleri arkaly dürli ulgamlarda giňden ulanylýar. Olarda köp sanly witaminler, minerallar hem-de biologik taýdan işjeň maddalar jemlenendir.

Suwotularyň biomukdaryndan alnan maddalary, şol sanda ýody we polisaharidleri beden agzalary ýeňil özleşdirýärler. Şonuň ýaly sintetiki görnüşlerden tapawutlylykda ýod organiki görnüşde ýokary bioelýeterlilige eýedir, bu bolsa ony adam üçin has tebigy ýagdaýa getirýär. Şu düzümler bedendäki madda çalşygyny kadalaşdyrýan galkan şekilli mäziň gormonlaryny işläp çykarmak üçin zerur bolan ýoduň ýetmezçiliginiň öwezini dolmaga kömek edýär.

Ýoduň we polisaharidleriň biologik işjeňligi köptaraplydyr. Olar çişe garşy hereket edip bilýärler, çünki apoptoz (rak öýjüklerini ýok etmek) işini girizmäge ukyplydyr, şunda saglyga zyýan ýetirilmeýär. Şeýle hem olar oksidantlama we sowuklama garşy hereket edip, erkin zelel ýetirijileri gabamak bilen öýjükleriň zaýalanmagyndan goraýar. Mundan başga-da, maddalar ýokanja garşy häsiýete eýe bolup, ýokançlaryň öýjüklere aralaşmagynyň öňüni alýar, bu bolsa grip, gerpes hem-de sitomegalowirus ýokançlary babatda tassyklanandyr.

Biotehnologiýalary işläp taýýarlamak we özleşdirmek Türkmenistanyň döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. «Türkmenistanda ylym ulgamyny ösdürmegiň 2024 – 2052-nji ýyllar üçin Strategiýasynyň» hem-de «Türkmenistanda biotehnologiýany toplumlaýyn ösdürmegiň 2024 – 2028-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynyň» çäklerinde türkmen alymlary ylmy gazanylanlary ykdysadyýete işjeň ornaşdyrýarlar.

– Maksatnamanyň esasy ugurlarynyň biri Türkmenistanyň ösümlik dünýäsinden derman serişdeleriniň täze görnüşlerini almagyň tehnologiýalaryny işläp taýýarlamakdan ybaratdyr – diýip, biotehnologiýalar barlaghanasynyň müdiri Altyn Rahmanowa teswirleýär.